کارت گرافیک به عنوان یک قطعه سخت افزار بسیار مهم برای کاربردهای متعدد از جمله گیمینگ، ماینینگ و پردازش های سه بعدی ویژه شناخته می شود که انتخاب گزینه مناسب برای هر کاربر با سطح بودجه و نیاز مورد نظر وی، امری دشوار به شمار می رود. از این رو در مطلب پیش رو به بیان پارامترهای مهم در خرید کارت گرافیک متناسب می پردازیم.
برندهای تولید کننده
در حال حاضر دو کمپانی NVIDIA و AMD به تولید پردازنده های گرافیکی می پردازند و سایر برندهای تجاری مانند ایسوس، ام اس آی، گیگابایت، ایکس اف ایکس و سافایر به شخصی سازی و عرضه محصول نهایی به بازار جهانی می پردازند. هر دو کمپانی NVIDIA و AMD برای کاربردها و بودجه های مختلف، محصولاتی متناسب را تولید و عرضه می کنند تا بخش بیشتری از بازار را در دست گیرند. هر دو کمپانی نیز فناوری های اختصاصی خود را برای تولید محصول نهایی به کار می گیرند که در بسیاری از موارد، این فناوری ها کارکرد مشابهی با یکدیگر دارند.
کمپانی AMD که سالها قبل در زمینه تولید پردازنده مرکزی (CPU) فعالیت داشت، در سال ۲۰۰۶ با خریداری کمپانی ATI به صورت رسمی وارد پروسه تولید کارت گرافیک شد. در طول ۱۵ سال میتوان تغییرات بسیاری را در محصولات AMD مشاهده کرد و در مقام مقایسه نیز باید به تلاش های کمپانی رقیب، یعنی انویدیا نیز اشاره کرد.
در حال حاضر تولیدات نسل جدید AMD با پیشوند RX مانند کارت گرافیک RADEON RX 6800XT به بازار عرضه می شوند و دیگر اثری از پیشوند های R5، R7، R9 و همچنین نسل محبوب HD مشاهده نمی شود. کمپانی NVIDIA نیز به تولید کارت های گرافیکی با پیشوند های RTX مانند RTX 3060 TI، پیشوند GTX مانند GTX 1660 SUPER و در نهایت پیشوند GT مانند GT 1030 می پردازد. هر چند برخی از این محصولات پس از توقف تولید و بنابر تقاضای کاربران و خالی بودن سگمنت مورد نظر از محصول مناسب، بار دیگر به چرخه حیات بازگشتند.
کاربرد کارت گرافیک
در سال های گذشته از کارت گرافیک برای اجرای بازی و کمک به پردازش بهتر در برخی نرم افزار های وابسته به پردازش گرافیکی استفاده می گردید، اما با روی کار آمدن فرآیند ماینینگ، کاربرد جدیدی به این محصول اضافه شد. به طور کلی کارت گرافیک وظیفه تبدیل داده های مورد نیاز کاربر به پیکسل های قابل نمایش روی نمایشگر را بر عهده دارد و هر کدام از دسته بندی تولیدات NVIDIA و AMD برای کاربرد خاصی طراحی و به بازار عرضه می شوند.
در سال های اخیر به دلیل استقبال وحشتناک ماینر ها از خرید کارت گرافیک ، قیمت این قطعه در مدل های دارای بازدهی مطلوب (Hash Rate) به شدت افزایش یافته و از سوی دیگر نیز موجودی این مدل ها به شدت کاهش یافته است. خرید تعداد بالای ماینر ها از برخی کارت های گرافیکی مانند AMD RADEON RX 580 موجب افزایش قیمت آن در بازار جهانی شد و این رویه برای مدل های دیگر نیز رخ داد. شرایط به گونه ای پیش رفته که گیمرها برای خریداری محصول مورد نظر خود باید هزینه ای به مراتب بیشتر بپردازند یا به دلیل عدم موجود گزینه ایده آل خود، اقدام به خرید کارت دیگری کنند.
پارامتر های مهم در انتخاب کارت گرافیک
برای انتخاب کارت مورد نظر بر اساس بودجه و نیاز، باید پارامتر های متعددی را بررسی و در نظر گرفت که در ادامه به صورت مختصر به معرفی آنها می پردازیم.
پردازنده گرافیکی
هر کارت گرافیک از اجزای مختلفی تشکیل می شود که مهم ترین آنها، پردازنده گرافیکی است. در حقیقت نقش اصلی را در ارائه قدرت مناسب برای پردازش سه بعدی، پردازنده گرافیکی یا GPU ایفا می کند. در حال حاضر پیشرفته ترین پردازنده های گرافیکی به تعداد ترانزیستور قابل توجهی مجهز شده اند که به عنوان مثال می توان به پردازنده GA102 انویدیا اشاره کرد که از تعداد ۲۸ میلیارد و ۳۰۰ میلیون ترانزیستور پیشرفته بهره می برد. پارامتر مهم دیگری که در یک GPU اهمیت دارد، تعداد هسته های پردازشی است که به نام CUDA در محصولات انویدیا و به نام Shading Unit (واحد سایه زن) در محصولات تولید شده توسط AMD شناخته می شود.
به عنوان مثال در کارت گرافیک RTX 3090 با تعداد ۱۰ هزار و ۴۹۶ هسته پرداشی CUDA مواجه هستید که اختلاف فاحشی با بسیاری از محصولات دیگر دارد. به طور کلی هر چه تعداد ترانزیستور و هسته های پردازشی بیشتر باشد، می توان نتیجه گرفت که آن کارت گرافیک قدرت بالاتری در مقایسه با محصولات دیگر ارائه می دهد. لیتوگرافی یا همان فناوری ساخت که بر اساس واحد نانومتر مورد سنجش قرار می گیرد، مورد مهم دیگری است که به پردازنده گرافیکی ارتباط مستقیم دارد. در این بخش هر چه عدد نانومتر کمتر باشد، به معنی پیشرفته تر بودن است. به عنوان مثال RTX 3090 با لیتوگرافی ۸ نانومتری در مقایسه با لیتوگرافی ۱۲ نانومتری RTX 2080 شرایط بهتری دارد و پیشرفته تر به شمار می آید.
مدار تغذیه
پردازنده گرافیکی برای ارائه قدرت بیشتر و پایدار به مدار تغذیه قدرتمند و متناسب نیاز دارید و در صورتی که ضعفی در این مجموعه به وجود آید، به طور حتم نمی توانید بالاترین سطح از قدرت پردازنده گرافیکی را دریافت کنید. از این رو شرکت های تولید کننده سعی در تقویت مدار تغذیه در مقایسه با محصول مرجع NVIDIA و AMD دارند. تقویت مدار تغذیه یا VRM می تواند شامل افزایش تعداد فاز، تعویض مجموعه کامل اجزای مدار (از جمله ماسفت، چوک و خازن) و همچنین بهبود سیستم برق رسانی با افزایش کانکتور تامین توان PCI شود.
تامین پایدار توان مورد نیاز کارت گرافیک می تواند قدرت متناسبی را در تمام شرایط زیر بار قرار گرفتن آن محصول در دسترس کاربران قرار دهد و از این حیث محدودیتی به وجود نیاید. در صورتی که بخش مدار تغذیه نتواند ولتاژ، شدت جریان و در نهایت توان مصرفی مورد نیاز را به صورت پایدار و ثابت تامین نکند، مشکلاتی از جمله افت فریم، بسته شدن ناگهانی اپلیکیشن ها و بازی و همچنین ریستارت یا خاموش شدن کامپیوتر شخصی رخ دهد.
حافظه گرافیکی
در بخش حافظه پارامتر های مهمی وجود دارند که قرار گرفتن همه آنها در کنار یکدیگر، محصولی بی نظیر و بی نقص را به وجود می آورند. اولین پارامتری که یک کاربر به آن توجه می کند، حجم حافظه گرافیکی است که بر خلاف تصور عموم، به تنهایی نمی تواند دلیل برتری یک کارت گرافیک به شمار آید. در کنار حجم حافظه باید به مواردی دیگر از جمله نوع حافظه، رابط حافظه، پهنای باند و فرکانس کاری چیپ ست های حافظه توجه کرد. در حال حاضر دو نوع چیپ ست حافظه از جمله GDDR6 و GDDR6X به عنوان نسل جدید شناخته می شوند، اما همچنان شاهد تولید و عرضه محصولاتی دیگر با چیپ ست های GDDR5 نیز در بازار هستیم که در دسته بندی کارت های میان رده و نیمه حرفه ای قرار می گیرند. پهنای باند تولید شده توسط مجموعه حافظه در یک کارت گرافیک، سرانجام به پهنای باند می رسیم که عملیات انتقال این مورد با معیار “گیگابایت بر ثانیه”، توسط رابط حافظه با معیار سنجش “بیت” صورت می پذیرد. هر چه مقدار پهنای باند بیشتر شود، به طور حتم به رابط حافظه با عدد بزرگتر نیاز داریم تا پهنای باند تولید شده با نرخ مناسبی منتقل شود. به عنوان مثال می توان به کارت گرافیک AMD Radeon RX 6900XT به عنوان یک پرچمدار نسل جدید از کمپانی ای ام دی اشاره کرد که به ۱۶ گیگابایت حافظه از نوع GDDR6 و با فرکانس کاری ۲۰۰۰ مگاهرتز به همراه رابط ۲۵۶ بیتی مجهز شده تا پهنای باند ۵۱۲ گیگابایت بر ثانیه را در دسترس کاربران قرار دهد. حتی خرید کارت گرافیک با در اختیار داشتن ۴ گیگابایت حافظه گرافیکی از نوع GDDR5 نیز می تواند قدرت مناسبی برای اجرای بازی های مختلف در وضوح تصویر HD و Full HD در اختیار شما قرار دهد و به طور حتم یک کارت گرافیک با وجود چنین پارامتر هایی در بخش حافظه، از مشخصات قابل توجهی در بخش پردازنده گرافیکی و مدار تغذیه نیز برخوردار است.
سیستم خنک کننده
خنک نگه داشتن قطعات مختلف از جمله پردازنده مرکزی و کارت گرافیک بسیار مهم است و در صورتی که نتوانید حرارت تولید شده را کنترل کنید، امکان دست یابی به حداکثر قدرت آن قطعه غیر ممکن خواهد بود. به همین دلیل شرکت های تولید کننده سعی می کنند تا بهترین خنک کننده ممکن را به همراه آن محصول ارائه دهند، هر چند این مورد در خصوص پردازنده های مرکزی چندان صدق نمی کند و کاربران برای استفاده از بسیاری از پردازنده ها به خریداری یک خنک کننده قدرتمند نیاز دارند. اما در خصوص کارت گرافیک می توانید روی خنک کننده مرجع تولید کنندگان حساب باز کرده و دما را تحت کنترل خود قرار دهید. سیستم خنک کننده در کارت های گرافیک حرفه ای شامل لوله های انتقال حرارت، فن و هیت سینک می شود و در این می توانید ردپای خنک کننده اختصاصی برای مدار تعذیه و چیپ ست های حافظه را نیز مشاهده کنید. این ویژگی به دلیل کنترل حرارت تمام اجزای یک کارت گرافیک در نظر گرفته می شود تا همه چیز برای ارائه بالاترین سطح از کارایی فراهم شود. شرکت های تولید کننده با اعمال تغییراتی روی برد و حتی در برخی موارد، ابعاد کارت گرافیک، خنک کننده اختصاصی خود را روی محصولات مختلف نصب می کنند تا کارایی سیستم خنک کننده را به سبک خود تغییر دهند. این تغییرات علاوه بر اعمال بهینه سازی روی عملکرد، تغییرات ظاهری مختلفی را نیز به وجود می آورند. به طور حتم برای خرید کارت گرافیک شخصی سازی شده توسط کمپانی تولید کننده باید مبلغ بیشتری را نسبت به نمونه مرجع انویدیا یا ای ام دی بپردازید.